Thursday, August 26, 2010

လူသားတုိ႔၏စိတ္ခံစားမႈႏွင့္ တုိးတက္မႈ (၁)


“ျပည္တြင္းႏွင့္ ျပည္ပ ပညာသင္ၾကားစနစ္ ကြာျခားခ်က္“
ဗုဒၶတရားေတာ္မ်ားကုိ ျမန္မာျပည္က သင္ၾကားပုံစနစ္မွာ ဗုဒၶ၏ဆုိလုိခ်က္အတုိင္း အနက္၊ အဓိပ္ပါယ္မ်ားကုိ အတိအက်အမွန္အကန္ သိျမင္ဖုိ႔ သင္ၾကား၊ ေလ့လာရျခင္း ျဖစ္သည္။
ႏုိင္ငံျခားသင္ၾကားနည္းစနစ္က ဗုဒၶတရားေတာ္မ်ားအေပၚ ကုိယ္ပုိင္အေတြးအေခၚျဖင့္ ေ၀ဖန္ပုိင္းျခားကာ ေလ့လာသင္ၾကား ရတာပါ။
 ဗုဒၶတရားေတာ္မ်ားအေပၚ ကုိယ္ပုိင္အေတြးအေခၚႏွင့္ ေ၀ဖန္ပုိင္းျခားပီး ေလ့လာ၍ မရပါ။ ေ၀ဖန္စရာလည္း မလုိပါ။ ရဟႏၱာမေထရ္ၾကီးမ်ားကုိယ္တုိင္ သံဃာယနာ(၆)ၾကိမ္တင္ကာ အတည္ျပဳျပီးထာသည့္အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
အရွင္ဂႏၶမာလာလကၤာရ (တိပိဋကဆရာေတာ္) 
အင္ဂလန္၊ ေအာက္စ္ဖုိ႔ဒ္တကၠသုိလ္

လူသားတုိ႔၏စိတ္ခံစားမႈႏွင့္ တုိးတက္မႈ (အပုိင္း-၁)
ေခတ္သစ္ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာမႈအရ လူသားတုိ႕၏ဦးေႏွာက္ကုိ ေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါမွာ ဦးေႏွာက္၏အသြင္သဏၭာန္ (၂)မ်ိဳး ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကသည္။ လူသားတုိ႔၏ ဦးေႏွာက္အသြင္သဏၭာန္ (၂)မ်ိဳးဟူသည္မွာ ၁။ ခႏၶာကုိယ္၏ဘယ္ဖက္ျခမ္းကုိ ဦးေႏွာက္၏ညာဘက္ျခမ္းက ၾကီးစုိးျခင္းႏွင့္ ၂။ ခႏၶာကုိယ္၏ညာဘက္ျခမ္းကုိ ဦးေႏွာက္၏ဘယ္ဖက္ျခမ္းက ၾကီးစုိးျခင္း ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္။
ဆုိလုိသည္မွာ လူသားတုိ႔၏အသိညာဏ္ကုိ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာေလ့လာလုိက္ေသာအခါ ခႏၶာကုိယ္ရဲ႕ ဘယ္ဖက္ျခမ္းကုိ အုပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္လွယ္ေသာ အလုပ္ကုိ ဦးေႏွာက္ရဲ႕ ညာဘက္ျခမ္းက ျပဳလုပ္သည္“ဟူေသာ သေဘာတရား ရႈ႕ေဒါင့္ႏွင့္ ခႏၶာကုိယ္ရဲ႕ ညာဖက္ျခမ္းကုိ အုပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္လွယ္ေသာ အလုပ္ကုိ ဦးေႏွာက္ရဲ႕ ဘယ္ဖက္ျခမ္းက ျပဳလုပ္သည္“ ဟူေသာ သေဘာတရား ရႈ႕ေဒါင့္ တုိ႕ျဖစ္ၾကသည္။
အဆုိပါ လူသားတုိ႔၏ဦးေႏွာက္ပုိင္းဆုိင္ရာ သေဘာတရားႏွစ္မ်ိဳးကုိ အသီးအသီး ေနရာခ်ထားမည္ဆုိလွ်င္ တစ္ဖက္ေသာ ဦးေႏွာက္တစ္ျခမ္းသည္ စိတ္ထိခုိက္လႈပ္ရွားမႈ၊ စိတ္ခံစားမႈႏွင့္ သက္ဆုိင္ကာ ဆက္စပ္ပတ္သက္ေနျပီး (Emotional aspect) အျခားတစ္ျခမ္းသည္ အသိညဏ္ပုိင္းႏွင့္ သက္ဆုိင္ကာ ဆက္စပ္ပတ္သက္ေန၏ (Intellectual aspect)။  ဤအျမင္ ဤသေဘာတရားႏွစ္မ်ိဳးသည္ လူသားတုိင္း၏ဘ၀ျဖစ္စဥ္မွာ အလြန္ပင္ အေရးပါလေပသည္။
ဗုဒၶ၀ါဒ၌လည္း တုိးတက္ေသာလူသားတုိ႔၏ပင္ကုိယ္စရုိက္ ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စားကို ေလ့လာေတြ႕ရွိရေလသည္။
၎တုိ႔မွာ …
၁။ ကရုဏာ compassion ႏွင့္
၂။ ပညာ wisdom တုိ႕ပင္ ျဖစ္ၾကပါသည္။
Compassion ကရုဏာဟူသည္မွာ လူသားတုိ႔၏ပင္ကုိယ္စရုိက္ စိတ္ခံစားမႈပုိင္းဆုိင္ရာ သေဘာတရားမ်ား ျဖည္းညင္းညင္သာစြာ တစ္ဆင့္ျခင္း တုိးတက္မႈပင္ျဖစ္ေပသည္။ အသိညာဏ္၏ ျဖည္းညင္းညင္သာေသာ အဆင့္အဆင့္တုိးတက္မႈကုိ wisdom ပညာဟု ေခၚဆုိသည္။
ကြ်ႏု္ပ္တုိ႕ လူသားတစ္ေယာက္ခ်င္းစီ၏ အသြင္သဏၭာန္ကုိ ခြဲျခမ္းေလ့လာၾကည့္သည့္အခါမွာ အုပ္စုငါးခု ရရွိလာပါသည္။ ၎ကုိ ခႏၶာ(၅)ပါးဟု ဆုိပါသည္။ ၁။ ရုပ္ matter, ပုံသဏၭာန္ form ၂။ ေ၀ဒနာ ခံစားျခင္း feeling ၃။ သညာ မွတ္သားျခင္း perception ၄။ သခၤါရ ျပဳျပင္စီရင္ျခင္း disposition ႏွင့္ ၅။ ၀ိညာဏ ၀ိညာဥ္ conseiousness စိတ္-ဟူ၍ ျဖစ္ၾကသည္။
 ခႏၶာ(၅)ပါးတုိ႔တြင္ ရုပ္ (သုိ႔) အသြင္သဏၭာန္သည္ လူသားစု၏ကုိယ္ခႏၶာႏွင့္ ျပင္ပေလာကအေတြ႔အထိကုိ ကုိယ္စားျပဳေလသည္။ အာရမၼဏ-ဟုဆုိရေသာျပင္ပေလာက အာရုံခံအေၾကာင္းတရားမ်ားႏွင့္  အာယတန-ဟုေခၚဆုိေသာအာရုံတုိ႔ ေပါင္းဆုံေတြ႔မိခ်ိန္ ပုဂၢိဳလ္တစ္စုံတစ္ဦးသည္ အရာ၀တၳဳတစ္ခုခုကုိ သတိထားသိရွိသြားေလသည္။
ဥပမာအားျဖင့္ မ်က္စိႏွင့္ ရုပ္-အဆင္းသဏၭာန္တုိ႔ ဆုံေတြ႕ခ်ိန္ ျမင္သည့္စိတ္သည္ ျဖစ္ေပၚလာပါေတာ့သည္။ အလြန္ထူးဆန္းလေပသည္။ မ်က္စိသည္ ရုပ္ ျဖစ္သည္။ သူခ်ည္းသက္သက္ မျမင္ႏုိင္ေပ။ ဟုိတစ္ဖက္မွာ ရုပ္-အဆင္းသဏၭာန္သည္လည္း ရုပ္ပင္ ျဖစ္သည္။ သူခ်ည္းသက္သက္လည္း မျမင္ႏိုင္ပါ။ ဒါေပသိ ၎တုိ႔ မ်က္စိႏွင့္ အဆင္း ထိပ္တုိက္ေတြ႕မိသည့္အခါ ၾကည့္သူမွာ ျမင္သည့္စိတ္ ျဖစ္ေပၚလာရေပသည္။ ျမင္သည့္စိတ္သည္ ရုပ္တရား မဟုတ္ပါေပ။ ရုပ္ႏွင့္ရုပ္ခ်င္းခ်င္းေတြ႕ေတာ့ နာမ္ျဖစ္သြားသည္။ အံ့ဖြယ္တည္း။ ဤဥပမာကုိလည္း ရႈ႕ဦးေလာ့ မီးခ်က္ဆံထဲမွာ မီးမရွိပါ။ မီးခ်က္ခံ ယမ္းျပားတြင္း၌လည္း မီးမရွိပါ။ သူတုိ႔ႏွစ္ခု ဒီအတုိင္းေနပါက ဘာမွ ျဖစ္မလာပါ။ ဒါေပသိ မီးခ်က္ဆံႏွင့္ ယမ္းျပား ခတ္မိခ်ိန္ “ဟုန္း“ မီးထေတာက္ေလေတာ့သည္။ မီးသည္ ဘယ္က လာပါသနည္း။ မီးသည္ ရုပ္တရား ျဖစ္၏။ ရုပ္ႏွင့္ ရုပ္ျခင္း ေတြ႕ထိလွ်င္လည္း ရုပ္တစ္ခု ျဖစ္ေပၚတတ္ေၾကာင္း မွတ္သားမိပါသည္။ စိတ္ထဲမွာ ေတြးေနသည္။ မေန႔က ငါခံလုိက္ရသည္။ ဒီေကာင္းကုိ လက္စားေခ်ရမည္။ စိတ္ဆုိး စိတ္ယုတ္မ်ားႏွင့္ တစ္ဖက္ရန္သူဟူေသာ ရုပ္တရာတုိ႔ ေတြ႕ဆုံေတာ့သည္။ ထုိအခါ ေဒါသမီး၊ အာဃာတမီးမ်ား ေပၚထြက္လာပီး ည၌ အိပ္မေပ်ာ္ ျဖစ္ေနသည္။ စိတ္-ေဒါသ၊ အာဃာတမ်ားကား နာမ္တရား ျဖစ္သည္။ နာမ္ႏွင့္ ရုပ္ စိတ္ကူးထဲမွာ ထိေတြ႕ခ်ိန္ နာမ္တရား ျဖစ္ေပၚသည္။
ထုိကဲ့သုိ႔ မ်က္စိ၊ အဆင္းႏွင့္ ျမင္သိစိတ္တုိ႔ သုံးပြင့္ဆုိင္ ျဖစ္ေပၚလာဖုိ႔ရန္ ေအာက္ပါအေၾကာင္းတရား (၃)မ်ိဳး ေတြ႕ဆုံျခင္း မရွိမူ၍ လူသားတုိ႔၏စိတ္ခံစားမႈ ျဖစ္ေပၚျခင္း မရွိႏုိင္ေပ။ အဆုိပါ အေၾကာင္းတရားမ်ားသည္ အျမဲတမ္း အတူတကြ ေပါင္းဆုံ၍သာလွ်င္ ျဖစ္ေပၚေနသည္။
၎တုိ႔မွာ
၁။  အာယတန (၆)ပါး၊                    ၂။ ၎ႏွင့္ဆုိင္ရာအသီးသီးအာရုံ၊                   ၃။ ၀ိညာဏ္(၆)ပါး
စကၡာယတန = မ်က္စိ၊                   ရူပါရမၼဏ= ရုပ္အဆင္းသဏၭာန္၊       စကၡဳ၀ိညာဏ= ျမင္သိစိတ္
ေသာတာယတန= နား၊                   သဒၵါရမၼဏ= အသံ၊                       ေသာတ၀ိညာဏ= ၾကားသိစိတ္
ဃာနာယတန= ႏွာေခါင္း၊                ဂႏၶာရမၼဏ= အနံ႔၊                         ဃာန၀ိညာဏ= နံသိစိတ္
ဇိ၀ါွယတန= လွ်ာ၊                         ရသာရမၼဏ= အရသာ၊                   ဇိ၀ွါ၀ိညာဏ= လွ်က္သိစိတ္
ကာယာယတန= ကုိယ္၊                  ေဖာ႒ဗာရမၼဏ= အေတြ႔အထိ၊          ကာယ၀ိညာဏ= ေတြ႔သိစိတ္
ဓမၼာယတန= စိတ္(နာမ္)၊                ဓမၼာရမၼဏ= ေစတသိက္၊                မေနာ၀ိညာဏ= စိတ္သိ     တုိ႔ပင္ျဖစ္ၾကသည္။
အထက္ပါ အေၾကာင္းတရားသုံးမ်ိဳး အတူတကြ ျဖစ္ေပၚလာဖုိ႔ရန္ ၾကားခံတစ္ခုက ဆက္သြယ္ေပးရသည္။ ၎မွာ ဖႆပင္ ျဖစ္သည္။ ဖႆသည္ အထက္ပါအေၾကာင္းတရားမ်ား ျဖစ္လာရန္ ထိေတြ႕ဆက္သြယ္ေပသည့္ အခါမွာ လူသားစု၏စိတ္၀ယ္ ခံစားမႈအသစ္ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ထုိခံစားမႈသည္ တခါတရံ သာယာစရာ ျဖစ္ေသာ္ကား ျဖစ္ႏုိင္သည္။ တခါတရံ မသာမယာ ျဖစ္ေသာ္ကား ျဖစ္ႏုိင္သည္။ တခါတရံ စိတ္ခံစားမႈမွာ ေပ်ာ္ေနမည္။ တခါတရံ စိတ္ခံစားမႈမွာ ဆင္းရဲေနမည္။ တခါတရံ အမ်ိဳးမ်ိဳး စိတ္ထဲမွာ ေရာေထြးေနမည္။ ထုိစိတ္ခံစားမႈကုိ လူသားစု၏မွတ္ညာဏ္တြင္ သိမ္းဆည္းထားျခင္း ခံရသည္။ စိတ္တြင္ ေတးမွတ္ထားသည္။ မွတ္တမ္းတင္ထားသည္။ ေနာင္တစ္ခ်ိန္ အသုံးျပဳရန္ လုိအပ္ခဲ့လွ်င္ လြယ္ကူစြာ ျပန္လည္မွတ္မိေအာင္ ခံစားမႈတစ္ခုခ်င္းစီအလုိက္ အေသးစိတ္ မွတ္ညာဏ္တြင္ သိမ္းဆည္းထားသည္။ လူသားတုိ႔၏မွတ္ညာဏ္တြင္ မေရတြက္ႏုိင္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ား မွတ္တမ္းတင္ထားတတ္သည္။ တစ္ခ်ိဳ႕လူသားစုတြင္ မွတ္ညာဏ္အားနည္းသည္အတြက္ မွတ္တမ္းမ်ား ခဏတြင္း ေပ်ာက္ပ်က္သြားတတ္သည္။ တခါတရံ အလြယ္တကူ မွတ္တမ္းမတင္ႏုိင္ေပ။ မွတ္သားမိေအာင္ ဇြတ္အတင္း ၾကိဳးစားသည့္အခါ လူသားတုိ႔၏ ဦးေႏွာက္ပုိင္း မီးျမိဳက္ခံရသကဲ့သုိ႔ ပူေႏြးလာတတ္သည္။ တခါတရံ ႏွလုံးသြင္းမိခ်ိန္ မွတ္သားထားသည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား မၾကာမၾကာ တုိးေ၀့ေပၚထြက္လာတတ္သည္။
ဤကဲ့သုိ႔ ခံစားမႈႏွင့္ မွတ္သားထားသည့္အရာမ်ား မၾကာမၾကာ အဆက္သြယ္လုပ္သည့္အခါ လူသားတုိ႔စိတ္သည္ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲသြားသည္။ ျပဳျပင္စီရင္ခံရျပီးသည့္အခါ ေနာက္ဆုံးမွာေတာ့ အရာရာကုိ သိရွိခံစားနားလည္တတ္ေသာ အသိညာဏ္သည္ ညင္သာစြာ ျဖစ္ေပၚလာသည္။
အထက္ျဖစ္စဥ္အရ အႏွစ္ခ်ဳပ္လုိက္လွ်င္ အကြ်ႏု္ပ္တုိ႔၏ႏၶာငါးပါးကုိ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာေလ့လာသည့္အခါ ခံစားျခင္း= ေ၀ဒနာႏွင့္ မွတ္သားျခင္း=သညာတုိ႔သည္ စိတ္ခံစားမႈဆုိင္ရာ Emotional aspect ကုိ ကုိယ္စားျပဳေလသည္။ ျပဳျပင္စီရင္ျခင္း= သခၤါရႏွင့္ စိတ္၀ိညာဏ္တုိ႔သည္ Intellectual aspect ကုိ ကုိယ္စားျပဳေလသည္။
မွတ္ခ်က္။ ။ ဤပုိ႔စ္ပါအေၾကာင္အရာမ်ားသည္ (Kelaniya of University) ေကလနိယတကၠသုိလ္မွ ပုိ႔ခ်ခ်က္မ်ားကုိ ဘာသာျပန္ပီး မိမိ၏အေတြးအျမင္ျဖင့္ မြမ္းမံပံ့ပုိးေရးသားထားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း။ အမွားပါက ပညာရွင္မ်ား ေ၀ဖန္အၾကံျပဳႏုိင္ပါေၾကာင္း။
အပုိင္း(၂) ဆက္ရန္

လူမုိက္အစစ္


“လူမုိက္အစစ္“

အၾကင္လူမုိက္သည္ မိမိမိုက္မဲသည္၏အျဖစ္ကုိ သိ၏။
ထုိလူမုိက္သည္ ဤအသိကေလးျဖင့္ ပညာရွိေသာ္လည္း ျဖစ္လာတတ္ေကာင္း၏။
အၾကင္လူမုိက္သည္ကား မိမိ မုိက္မဲသည္ကုိ မသိ၊ “ပညာရွိ“ဟု မွတ္ထင္ဘိ၏။
အမွန္စင္စစ္ ထုိလူမုိက္သည္ကား “လူမုိက္“ ဟူ၍ ဆုိထုိက္ေလေတာ့၏။
(တစ္နည္း) ထုိလူမုိက္သည္ကား “လူမုိက္အစစ္“ဟူ၍ ဆုိထုိက္ေလ၏။

The fool who knows that he is a fool can for that reason be a wise man;
but the fool who thinks that he is wise is, indeed, called a fool. (verse 63)
(Balavagga, Dhammapada)

Thursday, August 5, 2010

လက္တြဲညီညာ ျပဳသာသနာ

  • ဘုိးဖြားလက္ထက္၊ မပ်က္သာသနာ၊ ငါတုိ႕လက္တြင္း၊ သက္ဆင္းေရာက္လာ၊ မတိမ္ေကာဖုိ႕၊ စိတ္ေစာၾကပါ၊ ဒုိ႕၀န္ရွိ အသိညဏ္ျဖင့္သာ။
  • မိဘလက္ထက္၊ မပ်က္သာသနာ၊ ငါတုိ႕လက္တြင္း၊ သက္ဆင္းေရာက္လာ၊ မတိမ္ေကာဖုိ႕၊ စိတ္ေစာၾကပါ၊ ဒုိ႕၀န္ရွိ အသိညဏ္ျဖင့္သာ။
  • ဆရာ့လက္ထက္၊ မပ်က္သာသနာ၊ ငါတုိ႕လက္တြင္း၊ သက္ဆင္းေရာက္လာ၊ မတိမ္ေကာဖုိ႕၊ စိတ္ေစာၾကပါ၊ ဒုိ႕၀န္ရွိ အသိညဏ္ျဖင့္သာ။
  • ဘုိးဖြားလက္ထက္၊ မပ်က္ေက်ာင္းကန္၊ ငါတုိ႕လက္တြင္း၊ သက္ဆင္းေရာက္ျပန္၊ မတိမ္ေကာဖုိ႕၊ စိတ္ေစာၾကရန္၊ ဒုိ႕၀န္ရွိ အသိညဏ္ျဖင့္သန္။
  • မိဘလက္ထက္၊ မပ်က္ေက်ာင္းကန္၊ ငါတုိ႕လက္တြင္း၊ သက္ဆင္းေရာက္ျပန္၊ မတိမ္ေကာဖုိ႕၊ စိတ္ေစာၾကရန္၊ ဒုိ႕၀န္ရွိ အသိညဏ္ျဖင့္သန္။
  • ဆရာ့လက္ထက္၊ မပ်က္ေက်ာင္းကန္၊ ငါတုိ႕လက္တြင္း၊ သက္ဆင္းေရာက္ျပန္၊ မတိမ္ေကာဖုိ႕၊ စိတ္ေစာၾကရန္၊ ဒုိ႕၀န္ရွိ အသိညဏ္ျဖင့္သန္။
  • ငါ့တုိ႕ေခတ္မွ၊ မည့ံေစရာ၊ ျပည္တြင္းျပည့္ပ၊ သုတေဖြရွာ၊ နည္းသစ္မ်ားႏွင့္၊ ထပ္ေလာင္းမြမ္ကာ၊ ရွည္လွ်ားၾကာျမင့္၊ တည္တ့ံဖုိ႕ရာ၊ ငါတုိ႕ကမၻာ၊ ဒို႕သာသနာ၊ ျပဳၾကစုိ႕ လက္တြဲညီညြတ္စြာ။

Wednesday, August 4, 2010

အျမတ္ဆုံးရတနာ (အပုိင္း-၃)


အျမတ္ဆုံးရတနာ (အပုိင္း-၃)
ဘိကၡဴရတနာ၊ ဘိကၡဴနီရတနာတုိ႕တြင္ ဘိကၡဴရတနာသည္သာ အျမတ္ဆုံးျဖစ္ရျခင္းကုိ ေလ့လာျပီး၍ ယခုအခါ ျမင့္ျမတ္ေသာ ၆။ ဘိကၡဴရတနာကုိ ေလ့လာေသာအခါတြင္လည္း ၆း၁။ ကိေလသာကုန္ခမ္းျပီးေသာ ရဟန္းေတာ္ႏွင့္ ၆း၂။ ကိေလသာ မကုန္ေသးေသာ ရဟန္းေတာ္ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးထြက္လာျပန္သည္။
 ဤေနရာ၌ ကိေလသာကုန္ျခင္း၊ မကုန္ျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေ၀ါဟာရအေခၚသည္ မ်ားစြာရွိေပသည္။ “ကိေလသာ“ဟူသည္မွာ ေလာဘ-လုိခ်င္မႈစသည့္၊ ေဒါသ-စိတ္ဆုိးမႈစသည့္ မေကာင္းေသာ စိတ္အမူအယာမ်ားကုိ ေခၚဆုိပါသည္။ ထုိစိတ္ဆုိးစိတ္ယုတ္မ်ား မရွိေတာ့ေသာပုဂၢိဳလ္ကုိ ကိေလသာကုန္ခမ္းေနသူ၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ “ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္“ဟု ေခၚဆုိသည္။ သုိ႔မဟုတ္ “အရိယာပုဂၢိဳလ္“ဟုလည္း ေခၚဆုိသည္။ လူပုဂၢိဳလ္ကုိ “အနရိယ“ဟု ေခၚရသည္။ ကိေလသာကုန္ျပီးေသာ လူပုဂၢိဳလ္ဆုိတာ မရွိေသာေၾကာင့္ အရိယာပုဂၢိဳလ္“ဟုေျပာလွ်င္ ကိေလသာကုန္ျပီးေသာရဟန္းေတာ္ဟု မွတ္ယူရေပသည္။ ထုိျပင္ သကၡပုဂၢိဳလ္-သိကၡာသုံးပါက်င့္ဆဲ၊ သိကၡိတပုဂၢိဳလ္-သိကၡာသုံးပါးက်င့္ျပီးပုဂၢိဳလ္ဟူ၍ ဘိကၡဴရတနာကုိ ေလ့လာရာ၌ မွတ္သားထားသင့္သည္။ သကၡ-က်င့္ဆဲပုဂၢဳိလ္ဆုိသည္မွာ အဓိသီလ၊ အဓိစိတၱ၊ ႏွင့္ အဓိပညဟုဆုိအပ္ေသာ သိကၡာသုံးပါးလုံးကုိ က်င့္ေနဆဲျဖစ္ေသာ ပုထုဇဥ္ရဟန္း၊ ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္၊ သုိ႕၊ သကဒါဂါမ္ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္တုိ႕တြင္ တစ္ပါးပါးျဖစ္သည္။ သိကၡိတပုဂၢိဳလ္ဆုိသည္မွာ သိကၡာသုံးပါးလုံး က်င့္သုံးျပီး၍ က်င့္စရာမလုိေတာ့ေသာ ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ပုထုဇဥ္ရဟန္းပုဂၢိဳလ္ဆုိသည္မွာ ကိေလသာမ်ား မကုန္ခမ္းေသးသူ၊ သုိ႕မဟုတ္၊ သိကၡာသုံးပါးက်င့္ဆဲပုဂၢိဳလ္မ်ားသာ ျဖစ္ေနရကား ဘိကၡဴရတနာတြင္ ကိေလသာကုန္ခမ္းျပီးေသာ ရဟန္းေတာ္သည္သာ အျမတ္ဆုံးျဖစ္သည္မွာ ထင္ရွားလေပသည္။
ဒါေပသိ ပုထုဇဥ္ရဟန္းေတာ္မ်ားမွာလည္း ရတနာထုိက္ေသာေၾကာင့္ ရတနာသုံးပါးတြင္ သံဃာအႏြယ္၀င္အျဖစ္ ကုိးကြယ္ဆည္းကပ္ရေပသည္။ ပဥၥမသံဃာယနာတင္ မင္းတုန္းမင္းတရားၾကီးသည္ သံဃာေတာ္မ်ားကုိ အထူးပင္ၾကည္ညိဳအားထား အေလးျပဳေပသည္။ အေၾကာင္းမွာ မင္းတုန္းမင္းၾကီးသည္ ထုိေခတ္က ရဟန္းေတာ္မ်ား ညစာမစားျခင္းႏွင့္ မိန္းမမယူျခင္းကုိ အထူးပင္ ႏွစ္သက္သေဘာက်ေလသည္။ မင္းတုန္းမင္းၾကီးကိုယ္တုိင္းကား ညစာစားသည့္အျပင္ ကာမဂုဏ္၌လည္း အလြန္အက်ဴးလုိက္စား စိတ္အားထက္သန္ရကား ကာမဂုဏ္၏အရသာ အေတြ႕အထိ စြဲမက္ဖြယ္အဖုံဖုံကုိ ေကာင္းေကာင္းနားလည္ေပသည္။ ရဟန္းေတာ္မ်ားမွာကား ဤကဲ့သုိ႕ေသာ သုံးေဆာင္ခံစားဘြယ္မ်ားကုိ မခံစားဘဲ ထိန္းသိမ္းထားႏုိင္း၊ ေအာင့္အီးထိမ္းခ်ဳပ္ႏုိင္ျပီး သာသနာ့တာ၀န္ကုိ ထမ္းရြက္ေနရေပသည္။
တစ္ခ်ိဳ႕ေသာပုဂၢိဳလ္မ်ား ေျပာၾကသည္မွာ ရဟန္းေတာ္မ်ား ေအာင့္အီးထိမ္းခ်ဳပ္ထားတာ မ်ားျပားလေသာေၾကာင့္ ပုထုဇဥ္ရဟန္းေတာ္မ်ား ပ်ံေတာ္မူ၍ မီးသျဂၤဳိဟ္ေသာအခါ “ေဗ်ာင္း၊ ဒုိင္း“ဟူေသာ ေပါက္ကြဲသံၾကီး ၾကားရတတ္သည္-ဟု ေျပာစမတ္ျပဳၾကသည္။ “ေအာင့္လုံးၾကီးေပါက္တာ“ ဟုဆုိၾကသည္။ အမွန္ယူဆရန္မဟုတ္ပါ။  ထုိေၾကာင့္ မင္းတုန္းမင္းၾကီးသည္ ကိေလသာကုန္ခမ္းရဟႏၱာမ်ား မဟုန္သည့္တုိင္ သူမထိမ္းႏုိင္သည္ကုိ ပုထုဇဥ္ရဟန္းေတာ္မ်ားက ထိမ္းသိမ္းႏုိင္ေသာေၾကာင့္ သံဃာေတာ္မ်ားကုိ အထူးပင္ၾကည္ညိဳေပသည္။
မွန္ေပသည္။ မင္းတုန္းမင္းၾကီး၏ ၾကည့္ညိဳပုံကုိ အတုယူထုိက္လေပသည္။ သာသနာမွာ ဘာသာ၀င္အားလုံး ကုိယ္ထက္သာရင္ ၾကည္ညိဳတတ္ရေပမည္။ ဤသုိ႕လွ်င္ ပုထုဇဥ္အခ်င္းခ်င္း ၾကည္ညိဳတတ္လွ်င္ ရဟႏၱာပုိဂၢိဳလ္ကုိကား အတုိင္းထက္အလြန္ ၾကည္ညိဳသင့္လေပသည္။ ထုိေၾကာင့္  ပုထုဇဥ္ရဟန္းေတာ္မ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းစာလွ်င္ ကိေလသာကုန္ခမ္းရဟႏၱာအရွင္ျမတ္မ်ားက အျမတ္ဆုံးရတနာ ျဖစ္ရေပသည္။
ရဟႏၱာရတနာတြင္လည္း ၇း၁။ ရဟႏၱသာ၀ကရတနာႏွင့္ ၇း၂။ ဘုရားရတနာဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စား ေပၚထြက္လာျပန္ေပသည္။ အရွင္သာရိပုတၱရာကဲ့သုိ႕ေသာ အဂၢသာ၀ကျဖစ္လာဖုိ႕ကား တစ္အသေခ်ၤႏွင့္ ကမၻာတစ္သိန္းၾကာၾကာ ပါရမီမ်ား ျဖည့္က်င့္ရသည္။ ဘုရားျဖစ္လာဖုိ႕ကား ေလးအသေခ်ၤႏွင့္ ကမၻာတစ္သိန္း ပါရမီေတာ္မ်ား ျဖည့္က်င့္ရေလသည္။
စာဖတ္သူမ်ား သိၾကသည့္အတုိင္း သာ၀ကႏွင့္ ဘုရားရွင္တုိ႕သည္ ဘယ္ေပတံႏွင့္ပဲ တုိင္းတုိင္း မႏႈိင္းယွည္ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ဘုရားရွင္က ျမင့္ျမတ္လေပသည္။ သုိ႕ေသာ္လည္း ဤပုိ႕စ္၌ အျမတ္ဆုံးရတနာကုိ ေရြးခ်ယ္ေနျခင္း ျဖစ္သည့္အတြက္ မႏႈိင္းအပ္ေသာ္လည္း ႏႈိင္းယွည္ျပရျခင္းျဖစ္ေပသည္။ ဒါေပသိ စာေရးသူ၏ကံသုံးပါးလုံး၀ယ္ ဘုရားရွင္အေပၚ အေထမဲ့ျမင္ နိမ့္ခ်ေစာ္ကားလုိေသာ ေစတနာကား လုံး၀ မရွိပါေၾကာင္း ရုိးသားစြာ ၀န္ခံပါသည္။
တစ္ဆူေသာဘုရားရွင္၏ ဂုဏ္ေက်းဇူးမ်ားကုိ ဘုရားရွင္အဆူဆူတုိ႕ ေျပာျပထုတ္ျပ ေဟာျပေသာ္လည္း ေဟာ၍မကုန္ ေျပာ၍မကုန္ေသာေၾကာင့္ သာ၀ကရဟႏၱာရတနာထက္ ဘုရားတည္းဟူေသာ ရတနာကသာလွ်င္ အျမတ္ဆုံးျဖစ္ရေပသည္။ “ဘုရားရွင္သည္ ဘုရားတစ္ဆူ၏ ဂုဏ္၊ ေက်းဇူးမ်ားကုိ ရွည္လွ်ားၾကာျမင့္စြာေသာ ကပ္ကမၻာ ၾကားကာလတစ္ေလွ်ာက္ ခ်ီးမြမ္းေနမယ္ဆုိရင္ မည္သည့္တရားစကားမွ်မေဟာၾကားရဘဲ ကပ္ကမၻာၾကီးသာ ကုန္လြန္သြားႏုိင္ရာ၏။ ထုိဘုရားတစ္ဆူ၏ ဂုဏ္ေက်းဇူးကား မကုန္ဆုံးႏုိင္ေပ။ (ပါထိက၀ဂၢ၊ ႒။)
ဘုရားရတနာကသာလွ်င္ အျမတ္ဆုံးျဖစ္ပုံကုိ ေလ့လာျပီးသည့္ေနာက္  ၈။ ဘုရားရတနာသည္လည္း ၈း၁။ ပေစၥကဗုဒၶဘုရားရတနာႏွင့္ ၈း၂။ သမၼာသမၺဳဒၶဘုရားရတနာ ဟူ၍ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စား သိမွတ္ရေလသည္။
ပေစၥဗုဳဒၶါဟူသည္ သီျခားဘုရားရွင္ တစ္နည္းအားျဖင့္ ဘုရားငယ္ဟု အသိမ်ားၾကသည္။ သမၼာသမၺဳဒၶါဘုရားရွင္ကုိ “ဘုရားၾကီး“ဟု ယူဆရေပမည္။ သုိ႕ေသာ္ စာေပက်မ္းဂန္တုိ႕၌ကား ယင္းအသုံး မရွိေပ။ ဘုရားၾကီး၊ ဘုရားငယ္ဟူ၍ ခြဲျခားမႈမရွိေပ။
ပေစၥကဗုဒၶါႏွင့္ပတ္သက္၍ သီလကၡန္-အဘိန၀ဋီကာ၊ သာမညဖလသုတ္အဖြင့္၌ ပေစၥကဗုဒၶါဟူသည္ “ဆရာမရွိ၊ ကုိယ္တုိင္ပင္ ေဗာဓိညဏ္ကုိ ရေတာ္မူေသာ သီးျခားဘုရား“။ဟု ဖြင့္သည္။ ထုိျပင္ ပေစၥကဗုဒၶါသည္ ကုိယ္တုိင္သာသိျပီး၊ သူတစ္ပါးအား မသိေစတတ္။ အတၳရသကုိ သာလွ်င္ ထုိးထြင္းသိျပီး ဓမၼရသကုိ မသိ။ အဆင့္ျမင့္ေလာကုတ္တရားမ်ားအေပၚ ေ၀ဖန္သုံးသပ္ျပီး မေဟာတတ္။ ဥပမာအားျဖင့္ကား ပေစၥကဗုဒၶါတုိ႕၏ တရားကုိ ထုိးထြင္းကာ သိေနျခင္းသည္ ေတြေ၀စြာ အိမ္မက္ထဲမွာ ေ၀၀ါးေနသကဲသုိ႔ ျဖစ္ေနေလသည္။ သုိ႕ေသာ္လည္း တန္ခုိး၊ အဘိညာဥ္၊ သမာပတ္အစြမ္းသတၱိမ်ားကား ျပည့္စုံၾကေပသည္။
ပေစၥကဗုဒၶါဘုရားရွင္တုိ႕သည္ သမၼာသမၺဳဒၶါဘုရားရွင္တုိ႕ မပြင့္ေပၚေသာအခ်ိန္မွသာ ပြင့္သည္။ တပည့္သာ၀က မရွိမူ၍ တစ္ပါးတည္းသီးျခားေနထုိင္ေတာ္မူၾကသည္။ ကုိယ္တုိင္သစၥာေလးပါး တရားေတာ္ကုိ သိျပီးျဖစ္ေသာ္လည္း ေ၀ေနယ်သတၱ၀ါအမ်ားကုိ ေဟာၾကားျပသဆုံးမရန္ အားထုတ္ေတာ္မမူးၾကေပ။ ကုိယ္တုိင္ကား သစၥာေလးပါးကုိေပမယ့္ သူတစ္ပါးကုိကား သိေစျခင္းငါွ မစြမ္းႏုိင္ေပ။ ပေစၥကဗုဳဒၶါဘုရားရွင္ ျဖစ္ဖုိ႕ကား ႏွစ္အသေခ်ၤႏွင့္ ကမၻာတစ္သိန္းသာ ပါရမီျဖည့္က်င့္ရပီး သမၼာသမၺဳဒၶါဘုရားရွင္တုိ႕မွာကား ေလးအသေခ်ၤႏွင့္ ကမၻာတစ္သိန္း ပါရမီေတာ္မ်ား ျဖည့္က်င့္ရေလသည္။
ယခုမ်က္ေမွာက္၀ယ္ ဘုရားရုပ္ပြား၊ ေစတီမ်ားကုိ ဘုရားကုိယ္စား ကုိယ္းကြယ္ရာ၀ယ္ သမၼာသမၺဳဒၶါဘုရားရွင္ကုိ ရည္ညြန္းကုိယ္းကြယ္ေနၾကျခင္းသာ ျဖစ္ၾကေပသည္။
ထုိေၾကာင့္ ဘုရားရတနာတုိ႕တြင္လည္း သမၼာသမၺဳဒၶါတည္းဟူေသာ ဘုရားရတနာသည္သာလွ်င္ အျမတ္ဆုံးျဖစ္ရေပသည္။ 
အျမတ္ဆုံးျဖစ္ရာ၊ ဘုရားရတနာအား၊ ယခုေရးသား၊ ပုိ႔စ္တရားျဖင၊့္ ခယပူေဇာ္၊ ၾကည္သဓာျဖင့္၊ ဦးတင္ပါသည္၊ လုိရာေကာင္းက်ိဳး၊ ျပည့္ေစေသာ္၀္။