Tuesday, February 23, 2010

Internet and Opportunity


ယခုတစ္ေလာ Post အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ လူငယ္ေတြInternet ကို အသုံးျပဳတာနဲ႕ပတ္သက္ပီး ေ၀ဘန္အၾကံျပဳ ေထာက္ျပလမ္းညြန္တာေတြ ဖတ္ဖတ္ေနရတယ္။ ဖတ္ရတာေကာင္းပါ၏။ ျဖစ္ပ်က္ေနတာေတြလည္း အမွန္ေတြပဲ။ 
ဘာေၾကာင့္ Internet သုံးရတာလဲ၊ ဘာလုပ္ျခင္တာလဲစတဲ့ေမးခြန္းကေနအေျခခံရမယ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ သုံးေနၾကသလုိ အလည္လာရင္းနဲ႕ အလည္လြန္တာရယ္။ လည္လြန္းလုိ႕လည္း လွည့္သြားေနတာရယ္။ အမ်ိဴးမ်ိဳး ၾကာသိရမွာပါ။ On line သုံးတာကုိ အျပစ္ေျပာလုိ႕မရပါ။ တစ္ခ်ိဳ႕သူေတြအတြက္ Internet ဟာ ေရွႊ ျဖစ္သလုိ႕၊ တစ္ခ်ိဳ႕သူေတြအတြက္ေတာ့ အမိႈက္ျဖစ္ျခင္ ျဖစ္ႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။ အသိညဏ္မရွိေသာ သားသမင္ဟာ ေတာထဲမွာ တန္ဖုိးမရွိလွတဲ့ ျမက္ကုိသာ တစ္စုိက္မွတ္မွတ္ စားသုံးလာခဲ့တာပါ။ ေရႊ၊ ေငြ၊ ပတၱျမာကုိ ေတြ႕လည္း တန္ဖုိးရွိတယ္လုိ႕ သူမထင္ေတာ့ ေကာက္ယူအသုံးမျပဳတတ္ဘူးေပါ့။ ဒီသေဘာပဲ ေလာကမွာလည္း အသိပညာခ်ိဳ႕တျံသူမ်ာဟာေကာင္းမြန္တဲ့ အသိပညာဗဟုသုတေတြ Internet ေပၚမွာ အလုိရွိတုိင္း ရရွိႏုိင္ေပမယ့္ တန္ဖုိးမဲ့တဲ့ အလုပ္ေတြနဲ႕(ခ်ဳံ႕ေျပာရရင္) အခ်ိန္ကုန္ေနၾကတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ စာဖတ္သူမ်ားလည္း ဒီလုိအေတြးမ်ိဳး တူခဲ့မယ္ဆုိရင္ လက္ဆက္ကမ္း ျဖန္႕ေ၀ႏုိင္ပါေစ။
ေအာက္ပါအခ်က္အလက္ေတြကေတာ့ ေမးလ္ေရာက္လာတာကုိ ျဖန္႕ေ၀လုိက္ပါတယ္။
တခ်ိဳ႕ေတြ Internet ကို တလြဲတေခ်ာ္သံုးၿပီးအခ်ိန္ၿဖဳန္းေနတာ online chatting ကေန မိန္းကေလးေတြကို ဏွာဘူးက်တာ၊ ႐ုိင္းပ်တာ အမ်ားသံုးဆိုင္မွာထိုင္ၿပီး အ႐ွက္သိကၡာကင္းမဲ့စြာ၊
လူငယ္ေတြ တန္ဖိုးမ႐ွိတဲ့ ကိစၥေတြနဲ႔ အက်ိဳးမဲ့ အခ်ိန္ၿဖဳန္းေနတာ။
ဒါေတြကို အေၿခခံၿပီး ရပိုင္ခြင့္ (Rights)၊ ယဥ္ေက်းမႈ (Etiquette) နဲ႔ တာ၀န္၀တၱရား (Responsibilities) အေၾကာင္း အေတြးတခ်ိဳ႕ တင္ၿပပါရေစ။ အားလံုး လက္ခံဖို႕မဟုတ္ပါ။ စာဖတ္သူေတြ ဆက္ေတြးႏိုင္ၾကဖို႕၊ အခ်ိန္မေႏွာင္းခင္ ၿပင္သင့္တာေတြ ၀ိုင္းၿပင္ၾကဖို႔ပါ။ (စာဖတ္သူေတြထဲကလဲ ၀ိုင္းၿဖည့္စြက္ေဆြးေႏြးၾကပါဦး)
ရပိုင္ခြင့္ ဆိုတာဘာလဲ။ တဦးတေယာက္ခ်င္းအတြက္ ရသင့္ရထိုက္တဲ့အခြင့္အေရးကို ဆိုလိုတာပါ။ အခြင့္အလမ္းဆိုတဲ့ (opportunity) နဲ႕မတူပါဘူး။ ဥပမာ - consumer rights= စားသံုးသူအခြင့္အေရး။
(ပစၥည္းအရည္အေသြးအမွန္အတိုင္းသိခြင့္၊ ေစ်းမွန္အတိုင္း၀ယ္ႏိုင္ခြင့္၊ VIP မဟုတ္ဘဲ တန္းတူ၀ယ္ႏိုင္ခြင့္ စသၿဖင့္)
child's rights= ကေလးသူငယ္အခြင့္အေရး။ labour rights= အလုပ္သမားအခြင့္အေရး။ citizen rights=ႏိုင္ငံသား အခြင့္အေရး။ right to education= ပညာသင္ၾကားပိုင္ခြင့္။ right to self defense=
မိမိကိုယ္ကုိ ကာကြယ္ပိုင္ခြင့္။ right to information=အခ်က္အလက္သိပိုင္ခြင့္ စသၿဖင့္ လူတဦးခ်င္းရဲ႕ အခန္းက႑ (Role) အလိုက္အေၿခခံရပိုင္ခြင့္ေတြ႐ွိပါတယ္။
လူတဦးထဲကေန role တခုထက္ပိုၿပီး႐ွိေနႏိုင္တာ သတိၿပဳပါ။ ဥပမာ - တၿပိဳင္နက္ထဲမွာ အလုပ္သမား၊ စားသံုးသူ၊ ႏိုင္ငံသား ၿဖစ္ေနတာမ်ိဳး။ ကိုယ့္ရဲ႕ရပိုင္ခြင့္ဆိုတာ ေတာင္းယူစရာမလိုဘဲ အလိုအေလ်ာက္႐ွိေနတာပါ။ သူတပါးရဲ႕ right ကို ပိတ္ပင္ေႏွာင့္ယွက္တာဟာ ခ်ိဳးေဖာက္မႈ (Violation of
rights) ၿဖစ္ပါတယ္။ မိသားစု၀င္ တေယာက္ဟာ မိသားစုထမင္း၀ိုင္းထဲကို ဖိတ္ေခၚစရာမလိုဘဲ ၀င္စားခြင့္႐ွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေဘးလူရဲ႕ထမင္းပန္းကန္ထဲကို အ႐ိုးထည့္ခြင့္မ႐ွိပါဘူး။ သူ႕ကို မစားနဲ႕လို႕တားခြင့္မ႐ွိပါဘူး။ ဒီလိုလုပ္ရင္ ေဘးလူေတြရဲ႕ ေအးခ်မ္းစြာထမင္းစားခြင့္ဆိုတဲ့
right ကို ခ်ိဳးေဖာက္တာပါ။ Right ကို ခ်ိဳးေဖာက္တာဟာ ေစာ္ကားတာနဲ႕တူပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ရသင့္တဲ့ Right ထက္ပိုယူတာဟာ သူတပါးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ (လူအေတာ္မ်ားမ်ား ကိုယ့္ right ကိုမသိ၊
ခံေနရမွန္းမသိၾကပါဘူး။)
ေနာက္တခု ...... ခုနကထမင္း၀ိုင္းမွာပဲ ညက္ေအာင္၀ါးၿပီးသားထမင္းလုတ္ေတြကို ၿမိဳမခ်ဘဲ ကိုယ့္ပန္းကန္ထဲကိုေထြးၿပီးပံုထားမယ္။ (လြယ္ကူေအာင္ညစ္ညစ္ပတ္ပတ္ ဥပမာေပးရတာခြင့္လႊတ္ပါ။) သူမ်ားပန္းကန္ကို မထိဘူး။ ဒါဆိုရင္ေတာ့ စားေနတဲ့လူေတြ စိတ္အေႏွာင့္အယွက္ ၿဖစ္ရပါတယ္။ ဒါမ်ိဳးကို
Etiquette (ယဥ္ေက်းမႈ) ကင္းမဲ့ၿခင္း လို႕ေခၚပါတယ္။ Etiquette ႐ွိတဲ့သူကို Polite (ယဥ္ေက်းတဲ့) လူလို႔သတ္မွတ္ပါတယ္။ ဟိုတုန္းက ၿမန္မာေတြဟာ Etiquette ကို အလြန္တန္ဖိုးထားလိုက္နာခဲ့ၾကပါတယ္။       ယဥ္ေက်းတဲ့ လူ႕အသိုင္းအ၀ိုင္း (Civilized society) မွာ သူတပါး စိတ္အေႏွာင့္အယွက္ မၿဖစ္ေအာင္
သတိထားၾကတာပါ။ မိဘ၊ အသိုင္းအ၀ိုင္း၊ ၾကီးၿပင္းမႈပတ္၀န္းက်င္ဟာ Etiquette ကို သင္ၾကားေပးပါတယ္။ လူမ်ိဳးႏိုင္ငံတခုနဲ႔တခု Etiquette တထပ္ထဲမတူေပမယ့္ အေတာ္မ်ားမ်ားဆင္တူပါတယ္။ လိုရင္းကေတာ့ ကုိယ္နဲ႕ဆက္ဆံထိေတြ႕ေနတဲ့လူေတြ ကိုယ့္ေၾကာင့္ အေႏွာင့္အယွက္ မၿဖစ္ေစရဘူးဆိုတဲ့ စိတ္ထားေလးပါပဲ။
လူ-လူခ်င္းေလးစားမႈပါ။ ဆင္းရဲသည္ၿဖစ္ေစ၊ ခ်မ္းသာသည္ၿဖစ္ေစ၊ ပညာတတ္သည္ၿဖစ္ေစ၊မတတ္သည္ၿဖစ္ေစ သူ႕ရဲ႕ Etiquette ကို ၾကည့္ၿပီး လူရဲ႕အဆင့္အတန္းကို သိႏိုင္ပါတယ္။ Etiquette မလိုက္နာတဲ့သူ၊ မသိတဲ့သူေတြေၾကာင့္ မၾကာခဏ လူအမ်ား စိတ္အေႏွာင့္အယွက္ ၿဖစ္ရပါတယ္။ Online မွာ၊ လမ္းေပၚမွာ၊ cyber cafe မွာ၊ ကားေပၚမွာ၊ ေက်ာင္းမွာ၊ အိမ္မွာ၊ အလုပ္ထဲမွာ ေကာင္းတဲ့ အမူအက်င့္ေလးေတြ
အခ်ိန္မီၿပန္ၿပီးပ်ိဳးေထာင္ေစခ်င္ပါတယ္။ စနစ္ကဆိုး၊ တိုင္းၿပည္ကမြဲ ေနတဲ့အထဲမွာ လူအခ်င္းခ်င္းေလးစားမႈ၊ အလိုက္သိမႈေတြပါ၊ ေပ်ာက္ဆံုးသြားမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ၿမန္မာၿပည္ဟာ မေနအပ္တဲ့အရပ္ၿဖစ္သြားေတာ့မွာပါ။

(Internet Etiquette ကို Netiquette လို႔ေခၚၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။)
ႏိုင္ငံတကာမွာ လူေတြဟာ Rights ေတြကိုပဲ အသားေပးေနၿပီး Responsibilities (တာ၀န္၀တၱရား) ေတြကို ႐ူးခ်င္ေယာင္ေဆာင္ေနၾကလို႔ ေခါင္းေဆာင္ေတြ စိတ္ညစ္ေနၾကပါတယ္။ တာ၀န္မေက်သူဟာ right နဲ႔ မထိုက္တန္ပါဘူး။ အိမ္သူ/သားတာ၀န္ေက်ေအာင္ မၾကိဳးစားဘဲ အိမ္သားအခြင့္အေရး အၿပည့္လိုခ်င္ရင္ေတာ့ မတရားပါဘူး။ အလုပ္တာ၀န္မေက်ဘဲ လုပ္သားအခြင့္အေရးမရသင့္ပါဘူး။ သမၼတ၊ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ တာ၀န္ၿဖစ္တဲ့
တိုင္းၿပည္တိုးတက္ေရးမလုပ္ဘဲ အထူးခံစားခြင့္မရသင့္ပါဘူး။ တန္ရာတန္ေၾကးမေပးဘဲ စားသံုးသူအခြင့္အေရး မရထိုက္ပါဘူး။ တာ၀န္ကို သိေအာင္လဲၾကိဳးစား၊ တတ္ႏိုင္သေလာက္လဲ ေက်ပြန္ရမွာပါ။ တာ၀န္ဟာ
ဘယ္သူမွ လာမေပးလဲ ကိုယ့္အေပၚမွာ ႐ွိေနၿပီးသားပါ။
ကုိယ့္ေနရာနဲ႔ ကိုယ္ ေစာေစာကေၿပာခဲ့တဲ့ Role (အခန္းက႑)တခုစီ႐ွိၾကၿပီးသားပါ။ အဲဒီ Role တခုစီမွာ ရပိုင္ခြင့္နဲ႔ တာ၀န္ေတြ တြဲလ်က္႐ွိပါတယ္။ ကိုဘေသာင္း Bus ကားဆရာက႑မွာ သူ႕ရဲ႕တာ၀န္က
လမ္းစည္းကမ္းလိုက္နာဖို႔၊ ေဘးကင္းစြာ ပို႔ေဆာင္ဖို႔။ ဖခင္က႑မွာ သားသမီးေတြအတြက္ မုန္႔၀ယ္ၿပီး အိမ္ၿပန္လာတာ၊ ေက်ာင္းစရိတ္႐ွာတာ၊ ဆံုးမသြန္သင္တာ၊ စံနမူနာေကာင္းၿပတာ ကိုဘေသာင္းရဲ႕ တာ၀န္ပါ။ ဇနီးအေပၚ သစၥာေစာင့္တာ၊ ၀င္ေငြ႐ွာေပးတာကေတာ့ ခင္ပြန္းက႑အတြက္ ကိုဘေသာင္းတာ၀န္ပါ။
သားသမီးက႑မွာ မိအိုဘအိုၾကီးေတြကို ေက်းဇူးဆပ္တာ၊ ၿပဳစုတာ သူ႕ရဲ႕ တာ၀န္ပါ။ ကိုဘေသာင္းရဲ႕ ဥပမာကို ၾကည့္ရင္ ႐ွင္းပါတယ္။ လူတေယာက္ထဲမွာ က႑အလိုက္ တာ၀န္ေတြ႐ွိေနတာပါ။ ေလာကၾကီးမွာ အလကားေနဖို႔အခ်ိန္မ႐ွိပါဘူး။ တာ၀န္ေက်သူေတြမ်ားလာရင္ ပတ္၀န္းက်င္ေကာင္းပါမယ္။ တာ၀န္မဲ့သူေတြမ်ားရင္ ပတ္၀န္းက်င္ပ်က္ပါမယ္။
ကိုယ့္အနားမွာ မွားေနတာေတြကို တတ္စြမ္းသမွ် ၿပဳၿပင္တာဟာ ႏိုင္ငံသား၊ လူသားတဦးရဲ႕ အေၿခခံအက်ဆုံးတာ၀န္ၿဖစ္ပါတယ္။ တံၿမက္စည္းလွည္းသူ၊ ေက်ာင္းသား၊ မိဘ၊ ေက်ာင္းဆရာ၊ ၀န္ထမ္း၊ စီးပြားေရးသမား၊ ႏိုင္ငံေရးသမား၊ စစ္တပ္ထိပ္သီးအဆံုး ဆိုင္ရာ တာ၀န္ေတြေက်ၾကရင္ တိုင္းၿပည္ေကာင္းလာမွာပါ။ ကိုယ့္ Rights ကို သိပါ။ သူတပါး rights ကို ေလးစားပါ။ Etiquette ႐ွိပါ။
Responsibilities ေက်ပြန္ေအာင္ၾကိဳးစားပါ။ တၿခားသူေတြကိုလဲ တုိက္တြန္းေပးၾကပါ။

"We must become the change we want to see." (Gandhi)

အားလံုး လက္ခံဖို႕မဟုတ္ပါ။ စာဖတ္သူေတြ ဆက္ေတြးႏိုင္ၾကဖို႕၊
အခ်ိန္မေႏွာင္းခင္ ၿပင္သင့္တာေတြ ၀ိုင္းၿပင္ၾကပါစုိ႕။

No comments:

Post a Comment

အားလုံးအတြက္ အဆင္ေျပပါေစ